ΙΣΤΟΡΙΑ
Νεολιθική περίοδος Η καταγεγραμμένη ιστορία του νησιού ξεκινά την
Νεολιθική περίοδο, γύρω στο
7000 π.Χ..Συγκεκριμένα βρέθηκαν ερείπια της συγκεκριμένης περιόδου στη
Φαιστό, στην Κνωσό και στη
Σητεία.Τότε σχηματίστηκαν και οι πρώτοι οικισμοί, οι κάτοικοι των οποίων επιβίωναν μέσα από την γεωργία και την κτηνοτροφία και κατοικούσαν σε λίθινα σπίτια και σπανιότερα σε σπηλιές, όπως μαρτυρούν τα ευρύματα στα σπήλαια της Ειλειθυίας, του Στραβομύτη, του Ελληνοσπήλαιου κ.ά. Εκεί έχουν βρεθεί όπλα, εργαλεία, αγγεία, λεπίδες και πελέκεις από κόκαλο ή πέτρα καθώς και αντικείμενα θρησκευτικής λατρείας αφιερωμένα στη θεά της γονιμότητας.
Προανακτορική περίοδος Με τη διάδοση της χρήσης του χαλκού αυξάνεται ο πληθυσμός της Κρήτης και αρχίζουν γύρω στο
2000 π.Χ. οι πρώτες εμπορικές επαφές με τις γειτονικές περιοχές των Κυκλάδων, της Μικράς Ασίας και της Αιγύπτου, οι οποίες ευνοήθηκαν απο την καίρια γεωγραφική θέση του νησιού και έθεσαν τις βάσεις για τη δημιουργία του μετέπειτα Μινωϊκού πολιτισμού . Τα πρώτα αστικά κέντρα του νησιού σχηματίσθηκαν γύρω στο
2000 π.Χ. γύρω από τα παλάτια των τοπικών αρχόντων, που βρίσκονταν στο κέντρο των διάφορων αγροτικών κοινωνιών ενώ ο πλούτος ορίζονταν από τα γεωργικά πλεονάσματα .Αυτού του είδους η κοινωνική οργάνωση διήρκησε για περίπου 600-700 χρόνια και ήκμασε στην διάρκεια του λεγόμενου Μινωϊκού πολιτισμού, στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας προ Χριστού.
Ανακτορικές περιόδοι και Μινωϊκός πολιτισμός
Γύρω στο 1900 π.Χ. άρχισαν να χτίζονται στην Κρήτη τα πρώτα ανάκτορα, επακόλουθο της μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης που γνώριζε το νησί. Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές ανασκαφές, εκείνη την εποχή χρονολογούνται τα ανάκτορα της Κνωσού, της
Φαιστού, των
Μαλίων και του Κάτω Ζάκρου . Σημαντικό εύρυμα της Παλαιοανακτορικής περιόδου είναι ο δίσκος της Φαιστού (1700-1600 π.Χ.).Το τέλος της Παλαιοανακτορικής περιόδου θεωρείται πως αποτέλεσε ένας μεγάλος σεισμός το 1700 π.Χ. που προκάλεσε την καταστροφή των περισσότερων ανακτόρων. Με την ανοικοδόμηση των ανακτόρων εγκαινιάζεται η Νεοανακτορική εποχή που θεωρείται ως η περίοδος της ακμής του Μινωϊκού πολιτισμού , κέντρο του οποίου ήταν χωρίς αμφιβολία η
Κνωσσός, 10 χλμ νότια του
Ηρακλείου. Η Κνωσσός βασίλευσε στην Κρήτη τόσο απόλυτα που δεν διέτρεχε κίνδυνο εισβολής, εσωτερικής ή εξωτερικής, όπως φαίνεται από την παντελή έλλειψη οχυρωματικών έργων γύρω από το παλάτι. Τα παλάτια στον
Ζάκρο, τα
Μάλια, την
Φαιστό και αλλού ήταν τοπικά διοικητικά κέντρα που χτίσθηκαν για να ελέγχουν το εμπόριο της Κνωσσού με την
Κύπρο, την ηπειρωτική Ελλάδα και τους υπόλοιπους εμπορικούς εταίρους. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της συγκεκριμένης εποχής μας φανερώνουν πολλές πτυχές για τον τρόπο οργάνωσης της οικονομίας και της καθημερινότητας της Κρήτης, που ήταν διαφορετική από πόλη σε πόλη. Κύρια ενσχόληση των κατοίκων ήταν πρωτίστως η ναυτιλία και το εμπόριο ενώ σε δεύτερη μοίρα είχαν περάσει η γεωργία,η κτηνοτροφία η υφαντική και η κεραμική τέχνη. Το μεγαλύτερο μέρος της εμπορικής κίνησης συγκεντρωνόταν στα λιμάνια της Αγίας Τριάδας, των Μαλίων, της Φαιστού και της Αμνισού και τα προϊόντα μεταφέρονταν στο εσωτερικό της Κρήτης μέσω του πολύ καλά οργανωμένου οδικού δικτύου που υπήρχε. Ο μέγας Μινωϊκός πολιτισμός πιστεύεται ότι τελείωσε με την τελευταία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της
Σαντορίνης. Πρόσφατες ανακαλύψεις επιστημόνων του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης και του Πανεπιστημίου της Χαβάης επιβεβαιώνουν την υπόθεση αυτή, που διατυπώθηκε για πρώτη φορά στην
δεκαετία του 1930 από τον Έλληνα αρχαιολόγο Σπυρίδωνα Μαρινάτο. Ο Μαρινάτος υποστήριξε ότι η καταστροφή της Κνωσσού και της Φαιστού προκλήθηκε από τα παλιρροϊκά κύματα και το σύννεφο στάχτης που προήλθαν από μια καταστροφική έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας που πρέπει να συνέβη γύρω στο
1600 π.Χ.. Τα κύματα έθαψαν τις παραλιακές πόλεις της Κρήτης και κατέστρεψαν τους στόλους του νησιού, απομονώνοντας το έτσι από τον έξω κόσμο, ενώ οι στάχτες, που κάλυψαν την ατμόσφαιρα για μήνες, προκάλεσαν σημαντική μείωση της θερμοκρασίας, κατέστρεψαν την γεωργία, προκάλεσαν πείνα και, κατά συνέπεια, καταρράκωση του κοινωνικού ιστού.